Ο σάλος του 2024 για τον «Χορευτή» του Ρήνου Στεφανή
Το γλυπτό Χορευτής δημιουργήθηκε το 2017 από τον Ρήνο Στεφανή και βρίσκεται στο Πάρκο Ήβης Μαλιώτη – Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου. Το 2024 προκλήθηκε σάλος όταν το γλυπτό αφαιρέθηκε από τον Δήμο Πάφου για την ανάπλαση του πάρκου και οι Δημοτικές αρχές δεν μερίμνησαν για την επανατοποθέτηση του γλυπτού στη θέση του. Πολιτιστικοί φορείς, καλλιτέχνες και βουλευτές με ανακοινώσεις τους κατήγγειλαν το Δήμο Πάφου για αλόγιστη συμπεριφορά και απαράδεκτη ανευθυνότητα, αφού δεν μερίμνησε για την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας. Υπό την πίεση της κατακραυγής ο Δήμαρχος Πάφου υποσχέθηκε την αποκατάσταση το έργου. Μετά από πολλές περιπέτειες ο Χορευτής επανατοποθετήθηκε στη θέση του.
Ανακοινώσεις και καταγγελίες Πολιτιστικών Φορέων
Ο Χορευτής του Ρήνου Στεφανή είναι ορατός, πηγαίνοντας από την κεντρική πλατεία Κένεντυ της Πάφου προς την Κάτω Πάφο, αριστερά της οδού Γλάδστωνος, στο Πάρκο Ήβης Μαλιώτη. Το γλυπτό δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του On Target, ενός από τα πιο φιλόδοξα πρότζεκτ της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017, με παραγωγό την Πολιτιστική Κίνηση ex-Artis.
Όταν τον Απρίλιο του 2024 διαπιστώθηκε ότι το γλυπτό δεν ήταν στη θέση του ακολούθησαν έντονες διαμαρτυρίες από πολιτιστικούς φορείς και καλλιτέχνες. Με ανακοινώσεις τους κατήγγειλαν το Δήμο Πάφου για αλόγιστη συμπεριφορά και απαράδεκτη ανευθυνότητα. Σημειωτέον ότι την ίδια περίπου περίοδο, παρόμοια τύχη με τον Χορευτή είχαν και διάφορα
άλλα έργα σε δημόσιους χώρους της Πάφου. Ένα άλλο γλυπτό του Ρήνου Στεφανή, «Το Πριόνι» που ήταν εγκατεστημένο στον παραλιακό πεζόδρομο της Πάφου είχε εξαφανιστεί!
Ο πρώην πρόεδρος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017 Χρήστος Πατσαλίδης ανέφερε στην ανακοίνωση του ότι «Χρέος και υποχρέωση των αρχών είναι να φροντίζουν τα έργα τέχνης, να τα συντηρούν και να τα αναδεικνύουν. Η εξαφάνιση και η απώλεια τους αποτελεί καταστροφή δημόσιας περιουσίας και για αυτό προτείνω όπως άμεσα ο Δήμος διατάξει σχετική έρευνα και να ζητηθούν οι όποιες ευθύνες. Η πολιτιστική κληρονομιά και το αποτύπωμα μιας πετυχημένης Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αποτελεί πέραν από όλα τα άλλα και μια σημαντική ιστορική περιουσία και σημείο αναφοράς για μια πόλη»
Η πρώην Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017 Γεωργία Ντέτσερ αναφέρει στην ανακοίνωση της ότι «Είναι αδιανόητο αυτό που γίνεται με τους θεσμούς και τα έργα της ΠΠτΕ στην Πάφο. Αντί ο Δήμος να διατηρεί, συντηρεί και αναδεικνύει τα όσα ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2017 άφησε πίσω του, στοχεύοντας στο μέλλον της πόλης, μοιάζει λες και πασχίζει να διαγράψει την κληρονομιά και τη ιστορία της ΠΠτΕ στην Πάφο το 2017. Η εξαφάνιση των έργων του Ρήνου Στεφανή και άλλων καλλιτεχνών ξεπερνά τη συνήθη αδιαφορία προς τις τέχνες και τους δημιουργούς»
Tο Επιμελητήριο Καλών Τεχνών (Ε.ΚΑ.ΤΕ) στην ανακοίνωση του αναφέρει: « Η απώλεια του γλυπτού του Ρήνου Στεφανή αποτελεί σκάνδαλο το οποίο καταδικάζουμε με τον πιο έντονο τρόπο, όπως καταδικάζουμε και τον τρόπο αντίδρασης του Δήμου Πάφου. Αναμένουμε ότι θα γίνει έρευνα και θα αποδοθούν ευθύνες. Απαιτούμε από τον Δήμο Πάφου την ανακατασκευή και επανατοποθέτηση του έργου το συντομότερο»
Η στάση του Υφυπουργείου Πολιτισμού
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι παρόλο τον σάλο που προκλήθηκε, το Υφυπουργείο Πολιτισμού, ως ο αρμόδιος φορέας του κράτους, τήρησε μια περίεργη στάση. Δεν πήρε θέση, δημόσια τουλάχιστον! Αναγκάστηκε έτσι ο Βουλευτής Γιώργος Κουκουμάς στη Βουλή των Αντιπροσώπων να υποβάλει στις 6 Ιουνίου 2024 ερώτηση προς την Υφυπουργό Πολιτισμού αναφορικά με τον ρόλο του αρμόδιου Υφυπουργείου και να ζητά να ενημερωθεί για την
πολιτική του κράτους όσον αφορά την προστασία των έργων τέχνης σε δημόσιους χώρους. Υπό την πίεση της κατακραυγής – σε προεκλογική περίοδο – ο Δήμαρχος
Πάφου υποσχέθηκε την αποκατάσταση των χαμένων έργων.
Η κατάληξη της υπόθεσης με τον Χορευτή και το χαμένο Πριόνι του Ρήνου Στεφανή
Μετά από πολλές περιπέτειες το γλυπτό Χορευτής επανατοποθετήθηκε στη θέση του. Το δε Πριόνι κατασκευάστηκε ξανά και επανατοποθετήθηκε κι αυτό στη θέση του. Κάποια άλλα έργα όμως συνεχίζουν να αγνοούνται. Το ερώτημα είναι αν ο Δήμος Πάφου, το Υφυπουργείο Πολιτισμού και η πολιτεία γενικά θα προχωρήσουν στην αποκατάσταση των έργων κι αν οι
Πολιτιστικοί φορείς θα πιέσουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Νίκη Λοϊζίδη για τη δουλειά του Ρήνου Στεφανή
Η Νίκη Λοϊζίδη, Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας, αναφέρει σε σημείωμα της: «Ο Ρήνος Στεφανή υπήρξε εξαρχής δημιουργός με πολύ ανοιχτούς ορίζοντες και προπάντων ένας δημιουργός με βαθιά κοινωνική και πολιτική συνείδηση. Συχνά, κυρίαρχη θέση στις συνθέσεις του κατέχει το πριόνι ως βασικό σύμβολο και αδιαμφισβήτητη αναφορά στον κίνδυνο αφανισμού και κυρίως στον κίνδυνο διχοτόμησης του νησιού. Τα έργα του συμπυκνώνουν με αιχμηρή δύναμη, το αγωνιώδες πέρασμα του ανθρώπου –ουσιαστικά τυφλωμένου – μέσα από ένα δάσος από πριόνια…Τα σύγχρονα καλλιτεχνικά ρεύματα τα οποία συνυπάρχουν( και όχι τυχαία), με τον μετα –
βιομηχανικό μοντερνισμό, δείχνουν ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στα δεινά που υπέστη το φυσικό περιβάλλον από την «πρόοδο», αλματώδη πλέον, των νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, παρά την συμπαθητική και συχνά ενδιαφέρουσα διαμαρτυρία των απανταχού εκπροσώπων της τέχνης, η κριτική της τυφλής και ασυνείδητης καταστροφής του πλανήτη, έμεινε σε σχεδόν επιφανειακό επίπεδο. Συχνά, η τέχνη ακολουθεί τους εντυπωσιακούς ελιγμούς της μόδας, αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση, θα έλεγα ότι δύσκολα μπορεί κανείς « να παίξει» ή να αυτοσχεδιάσει, με ένα θέμα που αφορά την αυτοκαταστροφή του. Εξάλλου, η πραγματική επαφή με τη Φύση, είναι εμπειρία των ολίγων. Το έργο του Ρήνου Στεφανή είναι μια πειστική επικύρωση της ικανότητάς του να συνομιλεί με τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντός μας. Και αυτό γιατί είναι ένας καλλιτέχνης που αντιλαμβάνεται όσο λίγοι, τις ευεργετικές ιδιότητες αλλά και τις απροσμέτρητα καταστροφικές δυνάμεις του κόσμου που μας περιβάλλει.
Ο Αντώνης Δανός για το έργο του Ρήνου Στεφανή
Ο Αντώνης Δανός, καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου αναφέρει: «Το έργο του Ρήνου Στεφανή διαπνέεται από μια διάθεση πολιτικοποίησης. Η πολιτικοποίηση αυτή δεν εκφράζεται ως περιοριστικά προσδιορισμένη «στράτευση» ή ως κραυγάζουσα εκδήλωση που αναπόφευκτα φέρει την ημερομηνία λήξης της όποιας «εγκυρότητάς» της, αλλά θα μπορούσε να περιγραφεί ως η ενύπαρξη μιας οικουμενικότητας στο έργο του, η οποία εντοπίζεται στη συνεχή διερεύνηση και διαπραγμάτευση της ανθρώπινης συνθήκης: των ερωτικών, υπαρξιακών και οικολογικών αγωνιών και αδιεξόδων, και της (ατέρμονης;) προσπάθειας
εξεύρεσης διεξόδου, αλλά και της επιθυμίας για (δια) προσωπική ολοκλήρωση. Τα παραπάνω εμφανίζονται με μια διφορούμενη διάθεση· κωμικοτραγική, με χιούμορ, με συμπάθεια ή καυστικότητα, αλλά και μ’ αισθησιασμό.»
Πολιτική εξουσία και τέχνη
Δεν είναι η πρώτη φορά που o Ρήνος Στεφανή με την καλλιτεχνική του πρακτική αμφισβητεί καθιερωμένες νόρμες και δημιουργεί μια δυναμική σχέση με το κοινό. Στη περίπτωση του Χορευτή και του Πριονιού, η περιπέτεια των δύο έργων γίνεται μέρος της επικοινωνίας όπου θίγονται μια σειρά ζητημάτων, όπως η σχέση του έργο τέχνης με το κοινό και τους φορείς εξουσίας. Ίσως το κεντρικό ερώτημα που αναδεικνύετε εδώ είναι η σχέση της πολιτικής εξουσίας με την τέχνη και τους καλλιτέχνες.
