Το έργο «Άνθρώπινοι Στόχοι» του Ρήνου Στεφανή εξετάζει ζητήματα συγκρούσεων, πολέμου και βίας.
Η ιστορία των «Στόχων» ξεκίνησε το 1991, όταν ο Στεφανή βρήκε στον Ακάμα ένα διάτρητο στρατιωτικό στόχο. Τρία χρόνια αργότερα, δημιούργησε την εγκατάσταση «Στρατιώτες – Στόχοι», έργο που πραγματεύεται το θέμα της βίας. Με την «Πράξη με Χώμα» στην Γκαλερί Αποκάλυψη, Λευκωσία 1991, και το «Στρατιώτες – Στόχοι» το 1994, ο Στεφανή εισήγαγε στην Κύπρο ένα νέο καλλιτεχνικό είδος που ονόμασε «Πράξεις», μια υβριδική μορφή τέχνης δομημένη μέσα από εγκαταστάσεις και δρώμενα, με αμφισημίες, σαρκασμό και χιούμορ, που συχνά προσκαλεί το κοινό σε αλληλεπίδραση.
Μέχρι το 1990, τα performance και τα χάπενινγκ ήταν σπάνιο είδος στο εικαστικό τοπίο της Κύπρου. Οι «Συνέργειες» του Glyn Hughes το 1973, τα χάπενινγκ του Αντώνη Αντωνίου τη δεκαετία του 1970 και οι δράσεις του Horst Weierstall από το 1986 και μετά, είναι μερικά από τα καταγεγραμμένα δρώμενα που έχουν προτείνει εικαστικοί καλλιτέχνες.
Τον Μάιο του 1994, κατά τη διάρκεια έκθεσης του Πανελλήνιου Συμποσίου Τέχνης στην Πύλη Αμμοχώστου στη Λευκωσία, κλάπηκαν τρεις από τους «Στρατιώτες – Στόχους». Το συγκεκριμένο περιστατικό τροφοδότησε τα ΜΜΕ με «πολεμικό» υλικό και προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις από την Αστυνομία, τον Δήμο Λευκωσίας, το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών Κύπρου και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Από τότε, η «υπόθεση Στόχοι» παραμένει ανεξιχνίαστη στα αρχεία του Τμήματος Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων, με αριθμό μητρώου Σ/744/94.
Τα επόμενα χρόνια, ο Στεφανή πραγματοποίησε διάφορες Πράξεις ενσωματώνοντας τους Στόχους του. Τον Αύγουστο του 1995, τοποθέτησε 21 «Στρατιώτες – Στόχους» στον Κόλπο των Κοραλλίων ανάμεσα στο πλήθος των λουομένων και το 1997, στην τελετή έναρξης των Ανθεστηρίων στο Παφιακό Στάδιο, χρησιμοποίησε τους «Στόχους» με ένα επιτελείο 200 μαθητών γυμνασίου. Το 1999 δημιούργησε έργο με θέμα τον «Στόχο» στη Σάμο και τη Θεσσαλονίκη. Το 2000, στην έκθεση «Από τη σμίλη στο Electron – Ένας αιώνας Σύγχρονης Κυπριακής Γλυπτικής», στην Αίθουσα Καστελιώτισσα στη Λευκωσία, συμμετείχε με την εγκατάσταση «Ανθρώπινοι Στόχοι», παραλλαγή του έργου «Στρατιώτες – Στόχοι». Οι «Ανθρώπινοι Στόχοι» παρουσιάστηκαν και το 2005 στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, στην έκθεση «Accidental Meetings».
Οι Ανθρώπινοι Στόχοι του Ρήνου Στεφανή στο Πάφος 2017
Το 2011, όντας μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας που εργάστηκε για τον Φάκελο Υποψηφιότητας της Πάφου για τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2017 και με βάση το έργο «Ανθρώπινοι Στόχοι» ο Στεφανή σχεδίασε το πρότζεκτ ‘On Target’και είχε ως θέμα τη βία. Όταν η Πάφος κέρδισε τον τίτλο, το «On Target» εντάχθηκε στο επίσημο πρόγραμμα του Πάφος 2017. Την έκθεση που πραγματοποιήθηκε στις 9 Ιουλίου – 30 Σεπτεμβρίου 2017, στη Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου επιμελήθηκε η Inge Baecker και Susan Vargas. Συμμετείχαν ο Ρήνος Στεφανή, Wolf Vostell, Ulrike Rosenbach, molitor&kuzmin και Tammam Azzam.
Τον Απρίλη- Αύγουστο του 2017, ο Στεφανή συμμετείχε στο «Eco Art Project» του Πάφος 2017 με το έργο «Hiding Endemic Targets». Δημιούργησε 49 πανομοιότυπα αντίγραφα του αρχικού στόχου και ζήτησε από τον τοπικό πληθυσμό – βοσκούς, ψαράδες, αγρότες, ιερείς, διανοούμενους – να κρύψουν τους στόχους στη χερσόνησο του Ακάμα. Είκοσι έξι χρόνια μετά την πρώτη της σύληψη, η αρχική ιδέα του στόχου εξελίχθηκε σε μια πράξη εξορκισμού, μια επιθυμία να εκδιωχθεί από τον Ακάμα – από τον τόπο γενικά – ένα δυσοίωνο πνεύμα. Εξάλλου, μπορεί το συγκεκριμένο έργο να αποτελεί ένα τελετουργικό που λειτουργεί αποτροπαϊκά ενάντια στην κατάρα της ανθρώπινης αυτοκαταστροφής.
Ο στόχος εμπεριέχει δύο αντιφατικές εικόνες. Τον ίδιο τον στόχο και μια ανθρώπινη μορφή. Ο Ρήνος Στεφανή διερευνά αυτή την οπτική αμφισημία και θέτει υπό αμφισβήτηση τη συμβατική σημασιολογία της εικόνας. Αποκαλύπτει κρυφές σημασίες κι αναδεικνύει ένα οξύμωρο σχήμα: Ο άνθρωπος στοχεύει την εικόνα του, στοχεύει τον εαυτό του. Μήπως η βία επιστρέφει νομοτελειακά στον φορέα της; O διάτρητος «Στόχος» με τη μορφή του ανθρώπου αποκτά μεταφορική σημασία, γίνεται η διανοητική εικόνα της εποχής μας. Μήπως οι «Στόχοι» είναι προειδοποιητικό σήμα; Μήπως η τέχνη πρέπει να ανανεώσει τη γλώσσα της για να επικοινωνήσει με το ευρύτερο κοινό; Ερωτήματα που παραμένουν ανοικτά.
Ζούμε σε μια ταραγμένη εποχή. Οι πόλεμοι – που μαίνονται όχι μακριά απ’ την Κύπρο – έχουν αναγκάσει εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις και η άνοδος των ακροδεξιών ιδεολογιών μπορούν να μετατρέψουν τον καθένα από εμάς σε πιθανό στόχο. Καταστάσεις σαν κι αυτές προ(σ)καλούν τον καλλιτέχνη και τον θεατή να θέσουν μια σειρά ερωτημάτων. Πώς μπορεί η τέχνη να υιοθετήσει μια αποτελεσματικότερη κριτική προσέγγιση απέναντι σε ένα άδικο κι επικίνδυνο κοινωνικοπολιτικό σύστημα; Ποιος είναι ο κοινωνικός ρόλος της τέχνης στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας;
Από τον κατάλογο της έκθεσης ‘On Target’, Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Πάφος 2017.
